Gulam Zaferi (1889-1938).
Gulom Zaferi çok yetenekli sanatkarolup, Özbek milli tiyatrosu, tiyatro eleştirmeni, müzik ve en mühimi milli edebiyattarihinde önemli bir yeri vardır. Zaferi 1889 yılında Taşkent’in Beşyağaç (Beşağaç) ilçesine bağlı Kettebağ sokağında doğdu. İlk eski okulda, özel rus okulunda, Kokeldaş medresesinde okudu. 1912-1924 yıllarında Oş şehrinde öğretmenlik yaptı. 1914 yılından itibaren Taşkent’teki “Turan” grubunda oyunculuk yaptı. Öğretmen olarak çalıştı. 1917 yılında “İşçiler Dünyası” dergisiyle bilim alanında faaliyet gösterdi.
Gulom Zaferi sanat çalışmaları 1914 yılından başlamış, o ilk önce şiirleri ile tanınmıştır. Edebiyat çalışmalarına “Bahtsız Şagirt” (Bahtsız çırak) (1914) adlı bir perdelik tiyatro oyunyla devam etmiştir; sonra “Bahar” , “Günafşa”, “Toskınçılık”, “Yarkıuy”, “RahimliOkıtuvçı” (Merhametli Öğretmen), “Mazarlikda” (Mezarlıkta), “MaktangenKişi” (Övünen Kişi), “Tatimbay ata” “ÇopanTemir” (Çoban Demir) (1924) ve “ Yaşler Endi Berilmes” ( Gençler Şimdi Verilmez) (1926) gibi tiyatro oyunları ve destanlar yazdı.
Zaferi ‘yi tiyatro yazarı olarak meşhur eden“Halime” adlı tiyatro oyunu oldu. “Halime” 1920 yılında yazılmış olup aynı yılın 14 Eylül’ünde “Turan” grubunda Menan Uygur tarafından sahnelendi. Bu eser büyük milli müzikal oyun olup müziğini, hem yazar hem demeşhur müzisyen olan ŞârahimŞâumarovve MollaToyçi Hafız bestelemiştir. Aynı zamanda “Halime” kendi devrinin milli operası olarak da değerlendirilmiştir. Profesör Fitrat da bu eseri opera olarak niteler.
Gulam Zaferi, Özbek milli şarkıları, makam ve makam dallarını çok iyi bilen eğitimli bir kişidir. Onun “Şark Musikalari ve Çalğuları” (Doğu müzikleri ve Çalgıları), “Musika Muamması” (Müzik Meseleleri), “Özbek MusikasıToğrıiside” (Özbek Müziği Hakkında) gibi makaleleri vardır.
Müzikal sahne eserleri yazan, milli müzik örnekleri derleyen ve araştırmacı olarak Özbek müzik sanatı tarihine geçmiş olanGulam Zaferi, kendisi gibi yazarlarla (Fitrat,V.Uspenski, Elbek) beraber fedakarlıklar göstererek, müzikal folklor yolculukları düzenleyerek müzik mirasını derlemişler ve eğitim sistemi temellendirmişlerdir. 1920 yıllarının başlarında Buhara’da Tambur çizgisinin nüshası bulundu, 1923-24 yıllarında Buhara Şeşmakam, 1925 yılında Ş.Şoumarov’dan Taşkent-Fergana makam yolları ilk defa notaya yazıldı. Elbek ile Fergana’yayaptıkları yolculuklar sonucunda milli müzikal folklorun(gerçi nota yazısı olmadan hazırlanmış olsa da)ilkyayını “Ashulalar” (Şarkılar) hazırlandı.
Gulam Zaferi 1937 yılında yargılanmış ve 4 Aralık 1938 yılında idam edilmiştir.
